Pages

Wednesday, October 31, 2012

Wacdaraha Awaal-tiris: Ugaasadu Meeday Heedheh?

 W/Q. Garyaqaan Cabdishakuur Cali Muxumed (Good Lawyer)

Ugaas boqran baad ahayde,
Irridaha noloshaad ahayde,
Ileyska dhulkaad ahayde,
Raggoow indho beelistaada,
Asaayo maxaa ka beermay?
Halkaad ku lahayd astaanta,
Maxaa ummal soo fadhiistay,
Maxaad qudcur soo af yeeshay?
Dantaada markaad illowday,
Bal soo tiri aafadaadda,
Wixii dhumay aynadkaaga,
Bal daawo inkaarahaaga!!!!!
 
                 -Awaal tiris, Hadraawi, 2010.
 
Intaynaan meel fog ba isla gaadhin, ugu horeyn ba aan ka afeefto in aanan qallinka u qaadan inaan soo gudbiyo maansada oo dhamaystiran. Uguma tallo-galin inaan qoro maqaal dheer, siddaad iiga barateen. Waa soo gudbin dareen aan ka qaatay maansadan iyo anigoo u arkay inay haboon tahay inaan qoraal ku muujiyo dareenkayga iyo fikirkayga ku wajahan maansadan cusub ee abwaan Hadraawi tiriyay.
 
Goobtu waa Imperial Hotel, Hargeysa. haddaanan khaldanayn waxay ahayd kowdii bisha Sagaalaad ee sannadkii 2010ka. Waa madal kulmisay hal-abbuur dalka gudihiisa iyo dibaddiisa ba ka caan ah. Madashani waxay kaloo kulmisay dhalinyarro xul iyo xarriir ah, oo aan iyagu badanaa ba ka maqnaan munaasibaddahan oo kale. Waa kulan loogu tallo-galey in hal-abbuurku fariin cusub u gudbiyaan dhalinyarrada.
 
Hal-abbuurka habeenkaas martida loo ahaa waxay kala ahayeen M. I. W. Hadraawi, Xasan X. Cabdillaahi (Ganey) iyo Axmed Aw Geeddi. Ma kala dhacaan oo saddexdu ba taariikh iyo kaalin wayn ayey ku leeyihiin bulshadda dhexdeeda, taasina waxay sababtay inay il-yartu isku aragto goobtaasi.
 
Xiisihii habeenkaasi ayaa ila tagaye, aan ku soo noqdo dulucda qoraalkaygan oo ah Ugaasadu Meeday Heedheh?!!!! Waa beyd ka mid ah maanso cusub oo abwaan hadraawi tiriyay habeenkaasi, maansaddan oo la yidhaahdo Awaal tiris. Beyd qudha maahane, waa sheeko gogoldhig u ah maansaddan. Abwaanku isagoo ka faaloonaya maansaddan cusub wuxuu yidhi “Maansaddan Awaal tiris waxay ka hadlaysaa xaaladda maanta jirta…….maansaddani waxay mudduci ku tahay ragga. Been maahee, waa xaqiiqo jirta, dadku sidaa suu rag iyo dumar u lahaayoo, yar iyo wayn u ahaa. Qof waliba kaalin buu lahayoo, qof walba xilkii saa qofka kale ku jeclaa. Ooridu ninkeega waxay ku jeclayd ragganimada, gudashadda kaalintiisa iyo inuu yahay hogaamiyahii qoyska. Ninku marwadiisa wuu ku dhaadan jiray-haween baa rag is dhaafshay…… gabadhu xilka guriga iyadaa badanka haysay 75%, gurigay joogtayoo, ubadkay haysayoo, oo haddii ilaahay ka dhigo maamulkay haysay, iftiinka iyo nuurka noloshay ayey ahayd.
 
Raggii baa kaalintiisii ka baxay, aan afeefto layskuma jiree, mar walba inta badan ayaa xun’e. maansaddani cidda ay karbaashayso ee ay dacwaynaysaa ragga weeyi, maaha wax aan la jeclaadaye, waa xaqiiqada ka jirta maanta inna rag.”
 
Toloow, Hadraawi muxuu ragga u karbaashay? Raggu waa suldaanka nolosha adduunyo, duubka hoggaamintana iyagaa la saaray, noloshii hore ee awoowoyaasheen ku noolayeen, ee Hadraawi laftirkiisuba soo gaadhay, waxay ahayd nolol dhamaystirran oo qof kastaa ba doorkiisa ka soo dhalaalay. Nolol tacab iyo karti ku dhisan ayay ahayd. Waxay lahayd mabaadi’I (principles) nolosha saldhig u ahaa kuna saleysnaa dhaqanka suubban iyo dhaqaalaha ummadda. Hadraawi isagoo noloshaasi ka hadlaya wuxuu yidhi “Anigu waxaan soo gaadhay, ummaddeena oo bulsho ahoo, nolosheeda ku filan. Dhaqaale lahoo, dhaqaalahii ay lahayd dhaqanka waafajisay. Saddex qodob nolosheedu cuskan tahay aqoon, anshax iyo tacab, saddexdaa shay waafajisay dhaqaalaheega. Waxaan soo gaadhay iyadoo dhaqaalahu ahaa xoolo, dhaqaalahooguna ka xoog wayn yahay baahidooda, caano ayay dhami jireen labada wakhti, wuxuu dhiman jiray isagoo ilkihiisu cad cad yihiin, oo wax uu ku calaliyay ba aanu jirin, noloshaasi waxay ku dhisnayd tacab……. Ummad isku filanoo, iyaduna xilkeegii ka soo baxdayoo, tidhaahda wixii la arki jirayna waxoogaa laga akhristaa, wixii aan la arki jirina min subxaanalaa laga akhristaa!!. Oo nolosheedda sidaa gacanta ugu qabsatayoo, wixii awoodeeda ka baxsana ilaahay u cuskata, ayaan anigu soo gaadhay”
 
Haddii ay nolosha bulshadeenu caynkaas ahayd, maxaa maanta isbeddelay? Waxaa isbeddelay, kaalinta uu raggu nolosha ku lahaa ayaa meesha ka sii baxaysa, ina-rag badankiisu kaalintiisii ayuu gabay. Geed cagaaran oo dhadhankiisu qadhaadh yahay, oo wahsi iyo caajis abuura, oo waliba dhaqaalaha qoyskana u daran ayuu raggii meherad ka dhigtay. Isaga la’aantii ma shaqayn karo, markuu cunana wax kastaa way u sakhriran yihiin, isagoon hawshii qabsan ayuu seexanayaa, markuu soo toosana waa kan leh dee qaad la’aantii yaa shaqayn kara? Raggii maanta xaalkaasi ayuu ku sugan yahay. Dumarkii ayey tallo ku caddaatey xilkooggii iyo kii raggu baylahsheen ayaa iskugu biiray, waxaa timid in ay gabadha reerku labaddii xilba dusha wada saarato, suuqa ayay galeysaa bal si ay caruurta quud uga soo hesho. Kolay jaad iyo maqaaxi oo ah halkay raggu ku lumeen, ayey iyaduna quudkii caruuurta ka raadinaysaa, markaasuu kaaga sii darane, isagii anfaacigii uu cunaayey iyo tamashleyntiisiiba ka sugayaa gabadhii. Mar uu ka helo iyo mar uu ka waayaba, iyaduna waxay u raacisaa odhaahdan maansadda ku jirta oo kale.
 
Ufiyo bacad baan fadiistay,
Anfaaciga aad cunayso,
Ilaaqda raggaan ku keenay,
Waxaan u adkeystay maagid,
Amaahiyo qaylo joogta…
 
Hadal iyo dhammaantii, aan soo qaato dhacdo ka tarjumaysa xaalada maanta ay qoysas badani ku sugan yihiin. Dhacdadani waxay daaha ka rogaysaa sida kaalintii ragga ee qoysku u baylahsan tahay. Waxay kaloo ka markhaati kacaysaa culayska iyo ciilka dumarku ay kulansadeen. Dhacdadan waxaa ka sheekeeyay abwaan Hadraawi, maaha mid aan anigu mala’awaalay ama hal-abuuray. Waxaanay ku xusan tahay Maansadda dhexdeeda.
 
Gabadh baa jirtay magaaladan, nin baa qaba, ninkaasi shaqada uu hayaa waa qaad cunista. Maalin oo dhan qaadkaasi (uu cunayo) iyo siyaasadaasi (uu hadal hayo) ayuu camal ka dhigtay. Dabadeeto, iyadana waxaa qasab ku noqotay inay labaddii xil keegii iyo kiisii ba wadda gudato. Marna suuqa ayey fadhidaa, dhuxusha, caanaha ama wax la mid ah ayey iibinaysaa, marna waa ta guriga joogtee ubadkii yar yaraa quudka siinaysa. Intay maqan tahayna ubadka yar yari, furad bay heleen inay kadinka boobaan, oo waxay doonayaan iyo siday doonayaan yeelaan…… guriga inan baa u weyn, Ugaaso ayaa la yidhaahdaa, waa currada reerka, ninku markuu yimaado ooridu lama hadashee, inantaasuu u yeedhaayoo, dabadeedna wuxuu yidhaa “Gogol ii keen” markay gogoshii u keentana wuxuu yidhaahdaa “Shaahii bigeyska ahaa ee qaadka, ii soo kari”.
 
Maalintii danbe isagoo toddobaad maqnaa ayuu gurigii soo galay, oo caruurtii yar-yarayd iyo qofkii dumar ahayd wada fadhiyaan, waa la fooraraa, hadal ma jiro, waa la murugaysan yahay. Dadkii buu u fiirsaday, kolkaasuu yidhi dee dadkan maxaa helay? Marna xasuusan maayo, waxa guriga ka jira inuu isagu masuuliyadeeda leeyahay, goor danbuu yidhi “ Ugaasooy…Ugaasooy” inantii buu u yeedhay, u jajabnayd ee u keeni jirtay gogosha iyo shaaha. Ways haysan kari wayday hooyadiiyoo intay istaagtay bay tidhi:-
 
Ugaasadu meeday heedheh?
Dorraato miyaan la aasin,
Miyaan kafan loo amaahan,
Miyaan axan loo yaboohin,
Markii arragaa la waayey,
Miyaan jinku qaylo oogsan,
Miyaan insigii gadoodin!!!!
 
Guntii iyo gebogabadii, waxaan filayaa inaad ila wadaagteen dareenka naxdinta leh ee dhacdadaasi, runtii intayadii meeshaasi joogtay waanu dareenay dareenkaasi, intiina maqaalkan akhridana waan filayaa inaad dareenteen naxdin iyo amakaag.
 
Abwaanku si farshaxnimo leh ayuu uga hadlay kaalinta ragga ee banaanaatay, allaylahe wuu karbaashay, haday wax ku qaadanayaan. Ma is tidhaahdeen cadowga jiritaanka qoysku waa qaadka? Dabcan, haa!! Mar hadduu dhacdadan oo kale sabaabayo.

Saturday, October 20, 2012

Hees Hawleed Ka Curatay Qoraalka Mujaahid Boobe


Bismilaahi

Markii aan akhriyey taxanihii Cabdiraxmaan Aw Yuusuf Ducaale (Boobe) ee cinwaankiisu ahaa: Magacaabistaydii Iyo Maagistaydii, ayaa waxa ii soo baxday shakhsiyada Boobe oo aan markii horaba wax ka malaynayey.
Kadibna waxa igu soo dhacday hees-hawleedan yar oo ka dhalatay dareenkayga oo godladey- hiilna u ah dadka xariirta ee dalka iyo dibadaba ku nool ee ka xaragooda kana xishooda; in ay xilka loo dhiibo xoolo ku doontaan!

Waxay heestan yar oo ka mid ah hees-hawleedda tibta iyo mooyaha ee ay haweenku isku maaweeliyaan marka ay hadhuudhka laba tiboodinayaan, dhexmartay laba hooyo oo la kala yidhaahdo; Xaliimo iyo Xaadsan. Waxayna soo baxday, 19kii Oktoobar 2012; waxayna leedahay oo ay ku bilaabantay:
 
Fiiro gaar ah: Heestu waxay u dhacaysaa si darandoorri ah, waxana hooris u ah ereyga: Hiyee oo ah tib-la-dhaca lagu yaqaanno heeshawleeda noocan ah- mar kasta oo aad sadar akhridana ku darso ereygan, Hiyee- lana soco fadlan sida ay talantaalli ahaan u kala qaadanayaan haweenku
 
Xaadsanee xalay waxa la yidhi

Hiyee
 
Xantiyo xuuraanka jira
 
Hiyee

Eddooy Boobaa xil nacay

Hiyee
 
 
Xabiibtaydii rumaad
Hiyee
 
Xaliimooy ii wadoow
Hiyee
 
Xaggee laga raacay bay
 
Hiyee
 
Xisaab ku raaciyeen?
 
.................
Xariir buu huwanyahoo
Hiyee

Xajiintuu diidayaa
 ......................
Eddooy muu xoogsadoo
xatooyo bilaaba oo
xilkiisa ilooba oo
xafiiska waxaasi yaal
xaraash ugu jiida oo
xaaskiisa masruufta oo
xiniin iska daayo dee
 .........................
Eddooy xil ninkii sidee
xaaraanta ku raamsadee
xisaabta dambaysa iyo
xabaasha iloobayaa
 xadiiska miyaanu dhigan?
 .................................
Eddooy nin xishooday iyo
ninkii xumo diidayaba
Miyaan xil u dhiibanaa?
 ..............................
Eddooy ninka xaabsadee
dadweynaha qalin xada
xisaabtii aakhiriyo
xaqoo laga gooyo iyo
Xabsaa lagu tuurayaa
 ..............................
Eddooy kuwii hore u xaday
agoonta xaqoodii cunay
Miyaan xil ku aaminnaa?
 ..................................
Eddooy taa waxan idhi
Ma xuunshadii waxad tihiin
Halkii laga xooray iyo
xisaabta mooganayd?
 .....................................
Eddooy xaj ninkii tagee
xumaanta ka dhawrsadiyo
xalaal ninka raamsadaa
siday xaaska u korshaan?
 ....................................
Eddooy adigoo xabuu
Ilaahay kuu xumay
waxaad ifka xaabilayd
adoo xuurtoomay iyo
Adduun xoog laguma helo
ee xaq baa lagu raadsadaa
 ..................................
Eddooy taa waxan ka idhi
ninkaan reerkii xurmayn
xisaab odayaasha siin
Xil muu sii haynayaa?
 .........................................
Eddooy kii xaasidee
xumaanta ku dhiiraniyo
xisaabba mid aan aqoon
haddaad xoodaamisaan
xogtiina u dhiibataan
xagguu idin geenayaa?
 ..............................
Eddooy taa waxan idhi
Ninkaan xilligiisa garan
xariifnimo aan ku darin
tab iyo xeel aan aqoon
xilkaa laga tuurayaa!
 ................................
Eddooy taa waxan idhi
Xariir waa loo dhashaa
Xumaha waa laga durkaa
xalaashaa lagu dhintaa
oo dhabbaa loo xoogsadaa
 .......................................
Eddooy Boobaa xil nacay
sidii ina Xaashi buu
Qabiil lagu xoogsadiyo
xumaan ka sareegtayoo
xagxashuu neceb yahoo
xilkiisa waxaan ahayn
iyo Xajiintuu diidayaa
 ..............................


Eddooy Boobaa nacay
dirkii ina Xaashi iyo
Xariir baa la unkoo
Xumaantuu diidayaa!!!
 
Mahadsanidin dhammaantiin
 
Cabdullaahi Maxamed Cumar
 

Thursday, October 18, 2012

MAANSO: DHUUXII - SHAHIIDKA

Abwaan Cabdirisaaq Maxamed Cabdillaahi (Oday)
Maansadan waxa la yidhaa (Dhuuxii – Shahiidka) waxay soo baxaday 18/May/2012
Waxaanay ka hadalaysaa Sooyaalkii Taariikheed ee loo soo Maray J.S.L. iyo Dhibaatadii Naf hurisata ahayd eee Mujaahidiintii Xaq-Udirika S.N.M u sooo galeen Dib u Xorayntii qaranka Dalaka, Hlakay maanta Joogto.

Dhuuxii shahiidkiyo
Dhaxalkii SNMeey
Dhiigii jihaadkiyo 
Dhalintii idlaatiyo
Intii hooyo dhimatiyo
Dhaawacii dadkaygaay
Sida dhamasta geedaha
Ama laamo dhaadheer
Dhosoq iyo madheedhiyo
Dhabigii ka beermaay
Haddii aan dhadhaarada 
Dhinicooda lagu xidhan
Oon dogobyo dhumuc wayn
Dhahar guusha hoorsaday 
Aanu dhoosha kaga qaban
Gool maynu dhalineen
Guusha maynu dhicineen
Abwaanadu ma dhidhiyeen
Dadkuna may dhagaysteen
Moorgan dhagarihiisiyo
Dhaqankii siyaadiyo
Faqash lama dhirbaaxeen 
Cadow lama dhaqaajeen
Marna lama dhufaaneen

*****************
Dhuuxii shahiidkiyo 
Dhaxalkii SNMeey
Dhudhunkii jihaadkiyo
Dhacdadii adkaydiyo
Dhasaloolkii baahaay
Muddo waxaan dhiniinixa
Sidii aar la dhaawacay
Miciyaha is dhaafshoon
Dhoolaha sifaystaba
Maalintay dhanaankiyo
Dhakafaarka joogtee
Madaafiicda dhuugga le’
Dharaar laysku soo baxay 
Geed aad ku dhabbartiyo 
Meel aan dhufays jirin
Waxyeelada dhacaysiyo
Cadowgaagu dhoomaha 
Afartaada dhinac jiro
Ee dhaawacaagana
Meel aad ku dhaxastiyo
Aanay jirin dhanbaaloow
Dhanka Eebe mooyee
Meel aad ku dhababtaa

*****************
Fule wuu dhiqleeyaa 
Nafta wuu la dhoolaa
Wuu dhababaceeyaa
Dhaqashada adduunkiyo
Dhuuniguu jeclaadaa
Dhimashadu xaqweeyee
Naxdintuu dhadhamiyaa
Toban saniyo dheeraad
Dhaxantiyo habaaskiyo
Dhidarada wax qaatiyo
Maska dhumucda wayn iyo
Inta dhimasho keentiyo
Inta dhaawac sababtiyo
Inta noole dhawashiyo
Inta halista dhididiyo
Inta layska dhawriyo
Kol ay tahay dhibiijada 
Dhaaxaad la noolayd

*****************
Intii guusha dhalisiyo 
Intii calanka dhidibtaay
Wayne haydin dhawree
Waa dharaaro duniduye 
Dharabyaalka naartiyo
Dhohandhoha qiyaamaha
Rabi yaanu idin dhigin
Intii dhimatay mawloow
Jannadaada dheeha leh
Dhexfadhiisi Eeboow

*****************
Calanyahow dhamayskii
Dheeldheel kumaad iman
Maxaa dhiig laguu qubay
Maxaa dhagar laguu galay
Maxaa dhaadad kugu maqan
Dhallinyariyo waayeel
Iyo geesi dhilan baad 
Dhamaysoow ku joogtaa
Maxaa maal la dhiibiyo 
Kugu maqan dhamaysoow
Hanti aan la dhaadayn
Waligaa ha dhicinoo
Calanyahow dhisnoowoo
Ha dhantaalmin abidkaa

*****************
Waa tii dhammaantood
Beelaha dhulkaygani 
Burco dhoomaheeda
Lagu dhaabadeeyee
Dhismaheeda lagu shiray
Heshiis waxay ku dhaafeen
Mar haddii dhibaatiyo
Dhag-xumooyin iyo ceeb
Uu dhalay israacii
Dheehadii halawdiyo
Maandeeqdii dhacantay 
Dib u soo dhawoowiyo
Dhawaaq mida ku sheegeen
Somaliland dhaha
Dhugatiyo xannuun iyo
Gofaniyo dhunkaashaba
Waa inaad ka dhawrtaan

*****************
Booramana dhexdeediyo 
Waatii dhabcaaloow
Awdal lagu dhameeyee
Nabad seeska loo dhigay
Dabadeed waxa dhacay
Doorashooyin dhawroo
Aan kala dhacaynoo 
Mid waliba dhamaystay
Intaasoo dhigaygiyo 
Afrikaan is dhinacyaal
Marna aan ka dhicin baan
Dhibyaraan ku helayoo
Rabi ii dhameeyoon
Kaligay dhitaystee
Yurub iyo Ameerika
Kaftan aynu dheelee
Runta maad dhadhamisaan
Wixii shuruud la ii dhigay
Waan ka soo dhalaalee
Maad dhaanis wacan iyo
Dhaanto ii garaacdaan

*****************

Iyadoon dhugtaaliyo
Aanay laba is dhaawicin
Xilkuu dhigay Rayaaluu
Siilaanyo dhaarsaday
Waxan aan dhagtagiyo
Dhawaaqiisa sugayaa 
Ictiraaf dhamaystiran.